Shakespeare in vertaling

Dit jaar verscheen bij uitgeverij Lannoo/Atlas De mooiste van Shakespeare, een keuze uit de sonnetten plus een aantal fragmenten uit het toneelwerk, gepresenteerd in de originele tekst met vertalingen van verschillende vertalers. Een leuk klein boekje, lekker handzaam pocketformaat, mooi uitgegeven met een fijn leeslint. En het idee om vertalingen van allerlei verschillende vertalers te gebruiken is sympathiek.

Voor wie nog geen vertaling van Shakespeares sonnetten in huis heeft, is dit misschien een aardige binnenkomer. En wie al één integrale vertaling op de plank heeft staan, krijgt hier een leuke kans om eens aan wat andere vertalingen te ruiken. Al moet ik zeggen dat er op de keuze van de gedichten, én van de vertalingen, ook wel wat valt aan te merken.

Het opvallendst bij de sonnetvertalingen is de opname van een 'vertaling' van Hugo Claus. Dit gedicht komt uit een reeks van 15 sonnetten die Claus in de jaren '80 publiceerde. Dat zijn eigenlijk geen vertalingen, maar alle 15 sonnetten zijn wel – zoals critici al snel opmerkten – sterk op Shakespeare's sonnettencyclus geïnspireerd. De minicyclus is in feite een Clausiaanse verwerking van Shakespeariaanse thema's. In sommige sonnetten leunt Claus daarbij duidelijk op één specifiek sonnet van Shakespeare, in andere herken je alleen duidelijke motieven terug uit verschillende sonnetten in de reeks.

Het is wel een beetje vreemd dat de samenstellers juist het eerste sonnet uit Claus' cyclus hebben opgenomen. Dit zou een 'vertaling' zijn van Sonnet 15. In het voorwoord stellen ze zelfs dat ene Kristel Marcoen heeft geschreven dat 'het openingssonnet grosso modo het enige is dat duidelijk een sonnet van Shakespeare volgt.' Ik weet niet of Marcoen dat echt zo geschreven heeft, maar in dat geval kletst ze uit haar nek. Juist in Claus' openingssonnet zijn elementen uit verschillende sonnetten terug te vinden – behalve van sonnet 15 bijvoorbeeld ook van sonnet 64. Als ze al een keuze hadden willen maken op basis van directe correspondentie met een Shakespeare-sonnet, dan hadden ze beter kunnen kiezen voor Claus' achtste sonnet, dat een directe parafrase van (en commentaar op) 29 is; of het dertiende, een duidelijke modernisering van Sonnet 66. Of nummer 6, misschien een geslaagder gedicht, en duidelijk een variant op Sonnet 39.

Maar afgezien hiervan vind ik het een sympathieke zet om een gedicht uit Claus' cyclus als vertaling op te nemen. Als hulp voor het begrijpen van het origineel heb je aan zo'n vertaling weliswaar niet veel. Maar het is wel leuk als een voorbeeld van dit ene uiterste van het vertaalspectrum, waar vertalen met recht 'herscheppen' genoemd mag worden.

Minder enthousiast ben ik over de opname van zeven niet eerder gepubliceerde vertalingen van Ton Oosterhuis. Hij wordt in het voorwoord min of meer voorgesteld als de huisdichter van deze reeks. Omdat hij nog wat vertalingen in zijn bureaula had liggen (aldus het voorwoord!) hebben ze die ook maar opgenomen.

Heel slecht zijn die vertalingen niet, maar ze verbleken toch een beetje nu ze in het gezelschap staan van de over het algemeen veel betere vertalingen van Arie van der Krogt, De Roy van Zuydewijn, Paul Claes of Ernst van Altena (de laatste twee elk vertegenwoordigd met slechts één vertaling, maar dan meteen wel twee bijzonder mooie).

Ten voorbeeld de eerste vier regels van sonnet 128:

Amsterdam, juli 2006