John Donne in Nederlandse vertaling

Vooraf

John Donne, Ann Donne, Undone. Dat waren de woorden die John Donne (1572- 1631) gebruikte om weer te geven dat zijn huwelijk met de zeventienjarige Ann More het einde van zijn carrière betekende. Maar hun liefde hield stand tot zij, drieëndertig jaar oud, in het kraambed overleed. De innigheid van hun verbintenis blijkt uit A Valediction: Forbidding Mourning dat hij in 1611 voor haar schreef toen hij langdurig op reis moest. Toen een docent Engelse literatuur indertijd A Valediction ging behandelen, begon hij zijn college met de woorden: ‘Hoe poëtisch kan een gedicht zijn dat als metaforen gebruikt: de dood, een aardbeving, de astronomie en een passer?’ Alsof wij het nu over een MRI-scanner, een maanlander en een satellietschotel zouden hebben in een liefdesgedicht. Toch is het een van de beroemdste Engelse gedichten geworden en gebleven. Wij worden er nog net zo door geroerd als Constantijn Huygens (1596-1687), die een generatie jonger was dan Donne en hem in Londen had leren kennen. Wij voelen een postume verwantschap met deze Huygens, die een vertaling maakte — zonder te kunnen wissen, verplaatsen of rijmwoorden opzoeken — waar wij stil van worden. Hij zal misschien zijn Muiderkring-vrienden om advies hebben gevraagd en hij zal zeker zijn definitieve versie met enige aarzeling aan de drukpers hebben overgeleverd. Net als wij.


Nu had Huygens het in zoverre makkelijker dan wij dat hij? in plaats van Donnes compacte viervoetige jamben en staande rijmen, voor de ruimvallende alexandrijn koos, en staande en liggende rijmen willekeurig gebruikte. Wij wilden Donne ook in de vorm zo veel mogelijk recht doen. Dat er nog voldoende vertaalproblemen overbleven kan elke lezer vergelijkenderwijs constateren. Of wij ze allemaal bevredigend hebben opgelost, is de vraag bij zo’n complex gedicht.

Arjaan van Nimwegen
Helene Reid

Een afscheidswoord: verbod op treuren


Mild als een deugdzaam man verscheidt
      En fluistert tot zijn ziel: ‘Ga heen’
– Een vriend verzucht vol treurigheid:
      ‘Zijn adem stokt,’ een ander: ‘Neen’ –

Laat ons zo, zonder tranenvloed
      Vervloeien, zonder ruchtbaarheid;
Ontwijd niet onze min, behoed
      Haar voor wie niet is ingewijd,

De aarde schokt, de mens verschiet
      Van angst, zoekt naar betekenis;
Maar hemelbeving schokt hem niet
      Hoewel die zoveel feller is.

Zintuiglijk is de ziel der lust
      Die grof is, aards, en slechts gedijt
Bij het wezen waarop zij berust:
      De tastbare aanwezigheid.

Maar zo verfijnd is onze min,
      Dat geen van ons haar heeft doorgrond,
Een wederzijds geloof erin
      Vraagt niet om ogen, handen, mond.

Ons zielenpaar is één en kent
      Dus ook geen breuk nu ik moet gaan,
Het vloeit slechts uit, als goud dat men
      Tot ragfijn bladgoud weet te slaan.

Zijn het er twee – in dat geval
      Als benen van een passer: twee.
Eén been – uw ziel – staat schijnbaar pal,
      Toch voert het tweede been haar mee.

Haar punt blijft in het midden staan,
      Maar zwerft de ander uit haar zicht,
Staat zij geleund over zijn baan,
      En, komt hij thuis, weer opgericht.

Zo zie ik u, ik die moet gaan.
      Uw hechtheid maakt mijn cirkel rond.
Al zwerf ik slinks bij u vandaan,
      Gij brengt mij weer waar ik begon.

Lijst van andere Donne-vertalingen

John Donne