Franks homepage
Nieuw op de site
Contact
Zoeken
English

omslag van de Riverside Shakespeare

Shakespeare:
Voorwoord
Bibliografie
Tekstverantwoording
Vertalingen
Bewerkingen
A Lover's Complaint
De sonnetvorm
Shakespeare-links

Vertalers:
Burgersdijk
Albert Verwey
J. Decroos
Boutens
Moulijn-Haitsma Mulier
Jan Campert
Hugo Claus


Tijdgenoten:
Edmund Spenser
John Donne


Statistieken/Privacy



Bibliografie

Moderne edities van de sonnetten

Dit is bij lange na geen uitputtend overzicht van alle beschikbare edities van de sonnetten. Het is slechts een lijstje van de Engelstalige edities die ik zelf op de plank heb staan. Ten bate van plagiaatjagers. Ik wil mijn teksten op deze site niet overladen met voetnoten; maar in de commentaren zal weinig origineels te vinden zijn. De meeste van mijn opmerkingen zullen te herleiden zijn tot een of meer van de volgende boeken:

Ten eerste twee edities van de verzamelde werken:
  • David Bevington, The Complete Works of Shakespeare, Harper Collins, 1981
  • G. Blakemore Evans et. al., The Riverside Shakespeare, Houghton Mifflin, 1974
Twee mooi uitgegeven banden. Vooral de Riverside is een begrip, een standaardwerk dat door academici vaak gebruikt wordt voor tekstverwijzingen. Bevingtons editie is een one-man-show, voor de Riverside is een heel team van professoren verantwoordelijk. Elk toneelstuk krijgt een beknopte inleiding, en de teksten zijn voorzien van uiterst summiere annotatie.


Afzonderlijke edities van de sonnetten (in volgorde van publicatie):
  • Martin Seymour-Smith, Shakespeare's Sonnets, Heinemann, 1963
Het prettige van deze editie is: a) dat hij zo makkelijk in een jaszak past, en b) dat hij de tekst van de sonnetten bevat in de oorspronkelijke spelling, dus niet gemoderniseerd en praktisch zonder wijzigingen. Het nadeel is dat de verklarende noten uiterst summier zijn, en soms ook ronduit irritant. Vooral de omzichtige manier waarop Seymour-Smith het 'heikele onderwerp' van de 'vermeende homoseksualiteit' bespreekt, is niet meer van deze tijd.

  • Stephen Booth, Shakespeare's Sonnets, edited with an analytic commentary, Yale University Press, 1977
Dit is de moeder aller edities, vooral vanwege het bijzonder uitputtende commentaar. Als ik maar één editie van de sonnetten mocht houden, zou het beslist deze zijn. Het boek biedt een facsimile van de oorspronkelijke uitgave, met op de tegenoverliggende pagina's een gemoderniseerde tekst. Dat wordt gevolgd door een bijzonder uitgebreid commentaar. Booth is de ongekroonde meester van het opsommen van zoveel mogelijk dubbele (en driedubbele, en vierdubbele, en zesdubbele) betekenissen. Daarbij heeft hij ook een scherp oog voor hoe de betekenis van een tekst zich ontvouwt in de tijd, dus terwijl je leest – van betekenis als dynamisch proces in plaats van een statisch product. Ik vind het fascinerend om door Booth in de sonnetten te worden rondgeleid.

  • John Kerrigan, The Sonnets and A Lover's Complaint, Penguin, 1985, 1995
Deze Penguin-editie is een handige pocket, en Kerrigans voetnoten zijn heel goed. Soms heeft hij ineens een bijzonder geïnspireerd commentaar, en een andere keer is hij wel erg kort door de bocht, of lijkt hij moedwillig blind voor betekenislagen die (volgens mij) toch echt aanwezig zijn.
Kerrigans editie was de eerste die A Lover's Complaint weer met de sonnetten bundelde, zoals in de oorspronkelijke uitgave van 1609 ook het geval was. A Lover's Complaint is een beetje een stiefkind van de Shakespeare-kritiek. Kerrigan legt in zijn inleiding uit dat je het in literair-historisch opzicht eigenlijk niet los kunt zien van de sonnetten – en vice versa.

Inhoudelijk is de band tussen de sonnetten en het langere gedicht niet altijd even sterk. Maar in de jaren tachtig hebben academici overtuigend betoogd dat er destijds een korte rage heeft bestaan om gedichtenbundels uit te brengen die bestonden uit een reeks sonnetten, gevolgd door een kort intermezzo van lichtere, onbeduidende korte gedichtjes, afgesloten met een langer gedicht. Tot dat genre behoort ook de bundel van Shakespeare, waarin de laatste twee sonnetten (twee onbenullige sonnetjes op eenzelfde thema, die tegenwoordig weinig waardering genieten) de brugfunctie vervullen, en A Lover's Complaint dus niet een willekeurig bijgevoegd lang gedicht is, maar het sluitstuk van een bundel, in een destijds als zodanig herkenbaar genre.

  • G. Blakemore Evans (ed.), The Sonnets, The New Cambridge Shakespeare, Cambridge University Press, 1996 (Introduction by Anthony Hecht)
Een editie van een éminence grise van de 'shakespearologie' (hij was ook hoofdredacteur van de gezaghebbende Riverside-editie van de verzamelde werken). Een mooie editie, met heel gedegen commentaar. Soms wat behoudender dan Booth en Kerrigan, maar soms ook verrassende nieuwe invalshoeken. Net als bij Kerrigan staat de annotatie achteraan, zodat je steeds heen en weer moet bladeren tussen gedicht en verklarende noten.
In 2006 is een nieuwe druk van deze editie verschenen waarin de inleiding van dichter Anthony Hecht is vervangen door een inleiding van Stephen Orgel. Deze nieuwe inleiding is iets academischer van toon. Hecht schreef een wat persoonlijker en idiosyncratischer essay over de thematiek van de sonnetten. Orgel zet netjes alle bekende feiten over de publicatiegeschiedenis van de sonnetten op een rijtje. Maar hij schrijft ook interessante paragrafen over onder meer de tekstbezorging en homoseksualiteit in de sonnetten (hij beweert dat innige mannenvriendschappen, vooral tussen kunstenaars en hun beschermheren, in Shakespeares tijd gewoongoed waren, en geen aanleiding gaven tot schandalen).
Een voorproefje van Orgels inleiding is online te lezen in deze bespreking van een aantal andere recente edities. Delen van deze bespreking zijn bijna letterlijk in de inleiding terug te vinden.

  • Katherine Duncan-Jones, Shakespeare's Sonnets, The Arden Shakespeare (3rd series), 1997
De inleiding biedt een lichtelijk feministisch perspectief dat verfrissend 'anders' is. Ik heb nog niet de annotaties van alle gedichten gelezen. Ze lijken me van het gebruikelijke soort: gedegen en heel geleerd. En zoals bij de meeste edities van de sonnetten: soms een beetje saai, soms ineens verrassend en origineel. Soms ook irritant. De edities van Blakemore Evans en Kerrigan spreken me meer aan, maar dat kan ook aan de typografie liggen. Wel handig is dat de annotatie van elk sonnet telkens op de tegenoverliggende pagina staat, zodat je niet heen en weer hoeft te bladeren.
Net als bij Kerrigan worden de sonnetten hier gevolgd door A Lover's Complaint. Duncan-Jones is een van de academici die overtuigend heeft aangetoond waarom dat gedicht eigenlijk bij de sonnetten hoort.

Hier kun je Duncan-Jones sonnet 87 zien voorlezen.
  • Helen Vendler, The Art of Shakespeare's Sonnets, Harvard University Press, 1997
Net als Booth geeft Vendler van elk sonnet een facsimile-weergave van de oorspronkelijke uitgave, met daaronder een versie van het sonnet in moderne spelling. Maar eigenlijk is dit niet zozeer een editie van de sonnetten, als een bundel gedichtanalyses. Vendler geeft bijvoorbeeld geen uitgebreide voetnoten met woordverklaringen. In plaats daarvan schrijft ze 154 essays, één over elk sonnet.
Die essays zijn fascinerend. Vendler gaat vooral diep in op de structuur van het gedicht. Het is geen boek om achter elkaar uit te lezen. Eerder om er af en toe in te duiken als je je eens in een specifiek sonnet wilt verdiepen, of als je denkt: nu ken ik dit sonnet wel, het is afgezaagd, er valt niets nieuws meer over te zeggen. Dan biedt Vendler altijd weer nieuwe, verrassende en verrijkende inzichten.
Om een indruk te krijgen van haar manier van analyseren: hier staan de hoofdstukken over Sonnet 1 en Sonnet 30 online. (Het eerste hoofdstuk staat ook hier.)
Recensies van dit boek staan onder meer hier en (bijzonder uitgebreid) hier.

  • Colin Burrow, Complete Sonnets and Poems, The Oxford Shakespeare, Oxford University Press, 2002
Heel goede en uitgebreide inleiding, gedegen en deskundige annotaties, die net als bij Duncan-Jones op de tegenoverliggende pagina bij elk afzonderlijk sonnet staan. Heel prettige typografie. Bovendien bevat deze uitgave niet alleen de sonnetten, maar ook alle andere poëzie van Shakespeare, zodat hij een vollediger beeld geeft van Shakespeare de dichter (tegenover de toneelschrijver).


Hier staat een uitgebreid essay van Shakespeare-kenner Stephen Orgel over de sonnetten, waarin hij op het eind heel kort de edities van Booth, Vendler, Kerrigan en Burrow bespreekt.

Ook online zijn tal van 'edities' van de sonnetten te vinden. Een overzicht van online-edities en andere Shakespeare-gerelateerde sites staat op de pagina met Shakespeare-links.

Voor de teksten van de sonnetten op deze site heb ik een aparte tekstverantwoording.

Vertalingen van de sonnetten

Een overzicht van de beschikbare Nederlandse vertalingen van de sonnetten staat hier online. Dat overzicht is niet meer helemaal up-to-date. Later verschenen vertalingen staan hier vermeld.

Secundaire literatuur

Wie wat meer over Shakespeare en de sonnetten wil lezen, kan ik ook nog de volgende boeken aanraden:

  • Jonathan Bate The Genius of Shakespeare, Picador, 1997
Een heel vlot en overtuigend boek over de man, zijn werk, en zijn 'afterlife': hoe Shakespeare's imago in de loop der eeuwen steeds veranderde, en hoe zijn werk door tal van mensen en groeperingen is gebruikt en soms misbruikt voor eigen doeleinden.
Bate laat ook heel overtuigend zien dat het weinig zin heeft te speculeren over de eventuele autiografische achtergrond en identiteit van de personages in de sonnetten. Dat doet hij door zelf een nieuwe theorie te ontwikkelen, en te demonstreren hoe makkelijk het is je dan te laten meeslepen door de gedachte dat je de 'sleutel' hebt gevonden die het hele bouwwerk kan ontsluiten – alsof de sonnetten een puzzel zijn die moet worden opgelost.

  • Bill Bryson Shakespeare, Harper Perennial, 2008
Een bijzonder vlot en toegankelijk boekje over Shakespeare's leven en werk, misschien wel de ideale introductie. Heel aanstekelijk geschreven.

  • Germaine Greer, Shakespeare (Past Masters), Oxford University Press, 1986
Kleine monografie, vaste kost voor letterkunde-studenten: uitstekende beknopte bespreking van de belangrijkste thema's van het werk.

  • James Shapiro 1599: A Year in the Life of William Shakespeare, Faber, 2005
Een prachtige mengeling van geschiedschrijving en literatuurkritiek: een beschrijving van de geschiedenis van Engeland en Londen in de loop van één enkel jaar.

  • Stanley Wells en Paul Edmondson,Shakespeare's Sonnets (Oxford Shakespeare Topics), Oxford University Press, 2004
Uitstekend overzicht van de sonnetten en alle literaire en literair-historische kwesties die zich daarbij voordoen. De auteurs spreken heel zinnige woorden over de onzinnigheid (en willekeur) van autobiografische interpretaties van de sonnetten, ze benadrukken voortdurend dat we in feite heel weinig over de sonnetten en hun onstaangeschiedenis wéten, en dat het niet verstandig is de complete bundel gedichten koste wat het kost als een samenhangende sonnettenreeks te willen beschouwen.


Moderne edities
Vertalingen
Secundaire literatuur



Sonnet 1
Sonnet 2
Sonnet 3
Sonnet 4
Sonnet 5
Sonnet 6
Sonnet 7
Sonnet 8
Sonnet 9
Sonnet 10
Sonnet 11
Sonnet 12
Sonnet 13
Sonnet 14
Sonnet 15
Sonnet 16
Sonnet 17
Sonnet 18
Sonnet 19
Sonnet 20
Sonnet 21
Sonnet 22
Sonnet 23
Sonnet 24
Sonnet 25
Sonnet 26
Sonnet 27
Sonnet 28
Sonnet 29
Sonnet 30
Sonnet 31
Sonnet 32
Sonnet 33
Sonnet 34
Sonnet 35
Sonnet 36
Sonnet 37
Sonnet 38
Sonnet 39
Sonnet 40
Sonnet 41
Sonnet 42
Sonnet 43
Sonnet 44
Sonnet 45
Sonnet 46
Sonnet 47
Sonnet 48
Sonnet 49
Sonnet 50
Sonnet 51
Sonnet 52
Sonnet 53
Sonnet 54
Sonnet 55
Sonnet 56
sonnet 57
Sonnet 58
Sonnet 59
Sonnet 60
Sonnet 61
Sonnet 62
Sonnet 63
Sonnet 64
Sonnet 65
Sonnet 66
Sonnet 67
Sonnet 68
Sonnet 69
Sonnet 70
Sonnet 71
Sonnet 72
Sonnet 73
Sonnet 74
Sonnet 75
Sonnet 76
Sonnet 77
Sonnet 78
Sonnet 79
Sonnet 80
sonnet 81
Sonnet 82
Sonnet 83
Sonnet 84
Sonnet 85
Sonnet 86
Sonnet 87
Sonnet 88
Sonnet 89
Sonnet 90
Sonnet 91
Sonnet 92
Sonnet 93
Sonnet 94
Sonnet 95
Sonnet 96
Sonnet 97
Sonnet 98
Sonnet 99
Sonnet 100
Sonnet 101
Sonnet 102
Sonnet 103
Sonnet 104
Sonnet 105
Sonnet 106
Sonnet 107
Sonnet 108
Sonnet 109
Sonnet 110
Sonnet 111
Sonnet 112
Sonnet 113
Sonnet 114
Sonnet 115
Sonnet 116
Sonnet 117
Sonnet 118
Sonnet 119
Sonnet 120
Sonnet 121
Sonnet 122
Sonnet 123
Sonnet 124
Sonnet 125
Sonnet 126
Sonnet 127
Sonnet 128
Sonnet 129
Sonnet 130
Sonnet 131
Sonnet 132
Sonnet 133
Sonnet 134
Sonnet 135
Sonnet 136
Sonnet 137
Sonnet 138
Sonnet 139
Sonnet 140
Sonnet 141
Sonnet 142
Sonnet 143
Sonnet 144
Sonnet 145
Sonnet 146
Sonnet 147
sonnet 148
Sonnet 149
Sonnet 150
Sonnet 151
Sonnet 152
Sonnet 153
Sonnet 154