Franks homepage
Nieuw op de site
Contact
Zoeken
English

de 'Droeshout-gravure' van Shakespeare

Shakespeare:
Voorwoord
Bibliografie
Tekstverantwoording
Vertalingen
Bewerkingen
A Lover's Complaint
De sonnetvorm
Shakespeare-links

Vertalers:
Burgersdijk
Albert Verwey
J. Decroos
Boutens
Moulijn-Haitsma Mulier
Jan Campert
Hugo Claus


Tijdgenoten:
Edmund Spenser
John Donne


Statistieken/Privacy

3

Look in thy glass and tell the face thou viewest
Now is the time that face should form another,
Whose fresh repair if now thou not renewest,
Thou dost beguile the world, unbless some mother.
For where is she so fair whose uneared womb
Disdains the tillage of thy husbandry?
Or who is he so fond will be the tomb
Of his self-love to stop posterity?
Thou art thy mother's glass, and she in thee
Calls back the lovely April of her prime;
So thou through windows of thine age shalt see,
Despite of wrinkles, this thy golden time.
   But if thou live remembered not to be,
   Die single and thine Image dies with thee.

Zeg zelf tot je gespiegelde gezicht
Dat je die schoonheid nu moet dupliceren;
Onttrek je aan je procreatieplicht –
Je zult geen moeder, enkel Onan eren.
Welk roosje wendt haar reine stempel af
Als bijdehand jij haar het stuifmeel bracht?
En welke paljas maakt zichzelf tot graf –
Door eigenliefde – van zijn nageslacht?
Je moeders beeld ben jij, in jou ziet zij
De mooie lentetijd van haar bestaan;
Zo zal, van achter brillenglas, ook jij
Gerimpeld straks je gouden jeugd zien gaan.
   Maar wil je na je dood vergeten zijn,
   Sterf dan alleen en breng je beeld naar Hein!


Kijk in de spiegel, zeg tot wie je ziet
Dat het nu tijd is een kopie te etsen.
Zo stop je het verval, verzaak je niet
De wereld, zul je niet een moeder kwetsen.
Want welke schone houdt haar schoot op slot,
Verwerpt het voorrecht om jouw vrucht te dragen?
En wie vindt enkel bij zichzelf genot,
Beperkt zijn leven tot het hedendaagse?
Je bent je moeders spiegelbeeld gelijk.
In jou ziet ze de lente van haar jeugd.
Zo zie jij, als jij door je jaren kijkt,
De rimpels langs, weer deze tijd vol vreugd.
   Leef je, zonder herdacht te willen zijn,
   Sterf dan alleen, en ook je beeld verdwijnt.



Nieuwe vertalingen zijn altijd welkom! Als je zelf ook een vertaling hebt die je hier wel geplaatst of gelinkt wilt zien, mail me dan.

Klik hier voor een Engelstalig commentaar op dit gedicht.

Commentaar

Het betoog van de vorige sonnetten wordt voortgezet, of liever: herhaald. Wel wordt de jij-persoon steeds directer aangesproken. 'Kijk in de spiegel': daardoor kan ķedere lezer zich aangesproken voelen. Zeg tegen je spiegelbeeld, zo maant de dichter, dat het tijd is om een evenbeeld te verwekken. (1/2) Als je niet snel een nieuwe versie van jezelf maakt, stel je de wereld teleur en beroof je een moeder van de zegen van een kind. (3/4)

Welke vrouw is immers zo mooi dat haar 'ongeploegde' (uneared) moederschoot jouw vaardige ploeg (tillage of your husbandry) zou versmaden? Ofwel: welke vrouw wil nou geen kindje van jou? (5/6) En welke man is zo dom (fond) om zijn eigenliefde met zichzelf het graf in te nemen, en de toekomst een nakomeling onthouden? (7/8)

Jij bent je moeders spiegelbeeld en doet haar terugdenken aan hoe mooi ze was in de lente van haar leven. (9/10) Als jij oud en gerimpeld bent, kun je straks met oude-mannenogen (windows of thine age) in een kind jezelf terugzien zoals je nu bent, in de glorie van je jeugd. (11/12) Maar als je wilt leven zonder herinnering, sterf dan alleen (dat wil zeggen: zonder nakomeling), dan blijft er geen beeld meer van jou over (13/14).


Een paar moeilijke woorden:

Fresh repair: 'repair' betekent niet alleen herstel of renovatie, maar ook 'de goede staat waarin iets verkeert'. In dit geval dus het frisse, jeugdige, nog ongeschonden gelaat.

Beguile: is bedotten, maar op charmante wijze, verleidelijk bij de neus nemen.

Unbless: het tegenovergestelde van bless, dus niet zegenen maar de zegen onthouden of ontnemen. Het is typisch voor Shakespeare om aan een nieuw woord te vormen door aan een normaal werkwoord zo'n voorvoegsel te plakken. Vaak verrijkte hij zo de Engelse taal met woord dat gemeengoed werd. Hier betreft het een neologisme dat nooit echt gangbaar is geworden.

Tillage: de schoot van een vrouw wordt voorgesteld als een ongeploegde (uneared) akker die door de jongeman moet worden bewerkt om een kind te 'oogsten'. Een vrij bruuske metafoor. Commentatoren wijzen wel op Antony and Cleopatra, waarin over Caesar en Cleopatra ook zonder omhaal wordt verteld: 'She made great Caesar lay his sword to bed. / He ploughed her, and she cropped.' (Hij ploegde haar, en zij bracht zijn oogst voort.)

Windows: ogen als vensters van de ziel, waardoor je zelf naar buiten kijkt en waardoor anderen bij jou naar binnen kunnen kijken – dat was destijds een gemeenplaats. Een metafoor die Shakespeare verderop in de sonnetten (bijv. in 24) nog heel ver doorvoert.
Remembered: in de oorspronkelijke uitgave stond dit woord gespeld als 'remembred', de manier waarop het destijds ook kon worden uitgesproken. Deze spelling, en die uitspraak, voegen een extra woordspeling toe: de laatste lettergreep 'bred' is immers het voltooid deelwoord van 'breed', zich voortplanten.




Alternatieve lezing
Ik heb een kleine twijfel bij de gangbare interpretatie van de voorlaatste regel. 'But if thou live remembered not to be' is geen omstreden regel regel. Er is geen onenigheid over de interpretatie, hij wordt altijd uitgelegd én vertaald alsof er staat: als je er vrede mee hebt dat je herinnering na je dood niet zal voortleven.

Maar ik vraag me af of het niet ook kan betekenen: Als jij zélf later niet door een kind aan je jeugdige schoonheid wilt worden herinnerd.

In geen van mijn Shakespeare-edities vind ik een annotatie die op deze mogelijkheid wijst. Toch lijkt het mij een mogelijke interpretatie. Volgens de Oxford English Dictionary werd 'be remembered' destijds ook gebruikt in de betekenis van remember. En hoewel Shakespeare het werkwoord remember meestal gebruikte op de 'moderne' manier, zijn er ook twee toneelstukken waarin hij deze passieve vorm 'be remembered' heeft gebruikt, namelijk Henry V en Measure for Measure. In dat laatste stuk zegt de clown: 'you being then, if you be remembered', en hij bedoelt: als u het zich nog goed herinnert.

Daarom komt het mij voor dat 'if thou live remembered not to be' ook zoiets kan betekenen als: 'if thou live not to remember (yourself as you once were)'. Ofwel: als je liever zonder geheugen door het leven gaat.

Dat levert geen wereldschokkende alternatieve interpretatie op, maar wel een interessant nuanceverschil. Volgens de gangbare lezing speelt de dichter hier in op de angst voor vergetelheid ná de dood, terwijl nou juist dat in de rest van dit sonnet niet aan de orde komt. In mijn lezing hamert regel 13 op hetzelfde aambeeld als de vorige regels: de gedachte dat een kind je kan herinneren aan je eigen vroegere pracht zodat, zoals het in het vorige sonnet heette, je 'see thy blood warm when thou feel'st it cold'.

Het verlangen naar onsterfelijkheid, voortleven na de dood, is een thema dat enkele sonnetten verderop wel steeds sterker naar voren komt. Daarom wil ik de gangbare interpretatie zeker niet uitvlakken. Hij lijkt op het eerste gezicht ook het meest logisch, en blikt vooruit op de ontwikkeling binnen de reeks. Maar met mijn afwijkende lezing (zolang die niet door kenners wordt ontkracht) behoudt het sonnet volgens mij een grotere eenheid van toon.




Amsterdam, november 2010


oude spelling

Andere vertalingen:
Burgersdijk
Verwey
Moulijn-Haitsma Mulier
Decroos
Jonk
Verstegen
Van der Krogt
Grandgagnage
Boutens

Sonnet 1
Sonnet 2
Sonnet 3
Sonnet 4
Sonnet 5
Sonnet 6
Sonnet 7
Sonnet 8
Sonnet 9
Sonnet 10
Sonnet 11
Sonnet 12
Sonnet 13
Sonnet 14
Sonnet 15
Sonnet 16
Sonnet 17
Sonnet 18
Sonnet 19
Sonnet 20
Sonnet 21
Sonnet 22
Sonnet 23
Sonnet 24
Sonnet 25
Sonnet 26
Sonnet 27
Sonnet 28
Sonnet 29
Sonnet 30
Sonnet 31
Sonnet 32
Sonnet 33
Sonnet 34
Sonnet 35
Sonnet 36
Sonnet 37
Sonnet 38
Sonnet 39
Sonnet 40
Sonnet 41
Sonnet 42
Sonnet 43
Sonnet 44
Sonnet 45
Sonnet 46
Sonnet 47
Sonnet 48
Sonnet 49
Sonnet 50
Sonnet 51
Sonnet 52
Sonnet 53
Sonnet 54
Sonnet 55
Sonnet 56
sonnet 57
Sonnet 58
Sonnet 59
Sonnet 60
Sonnet 61
Sonnet 62
Sonnet 63
Sonnet 64
Sonnet 65
Sonnet 66
Sonnet 67
Sonnet 68
Sonnet 69
Sonnet 70
Sonnet 71
Sonnet 72
Sonnet 73
Sonnet 74
Sonnet 75
Sonnet 76
Sonnet 77
Sonnet 78
Sonnet 79
Sonnet 80
sonnet 81
Sonnet 82
Sonnet 83
Sonnet 84
Sonnet 85
Sonnet 86
Sonnet 87
Sonnet 88
Sonnet 89
Sonnet 90
Sonnet 91
Sonnet 92
Sonnet 93
Sonnet 94
Sonnet 95
Sonnet 96
Sonnet 97
Sonnet 98
Sonnet 99
Sonnet 100
Sonnet 101
Sonnet 102
Sonnet 103
Sonnet 104
Sonnet 105
Sonnet 106
Sonnet 107
Sonnet 108
Sonnet 109
Sonnet 110
Sonnet 111
Sonnet 112
Sonnet 113
Sonnet 114
Sonnet 115
Sonnet 116
Sonnet 117
Sonnet 118
Sonnet 119
Sonnet 120
Sonnet 121
Sonnet 122
Sonnet 123
Sonnet 124
Sonnet 125
Sonnet 126
Sonnet 127
Sonnet 128
Sonnet 129
Sonnet 130
Sonnet 131
Sonnet 132
Sonnet 133
Sonnet 134
Sonnet 135
Sonnet 136
Sonnet 137
Sonnet 138
Sonnet 139
Sonnet 140
Sonnet 141
Sonnet 142
Sonnet 143
Sonnet 144
Sonnet 145
Sonnet 146
Sonnet 147
sonnet 148
Sonnet 149
Sonnet 150
Sonnet 151
Sonnet 152
Sonnet 153
Sonnet 154