81

Or I ſhall liue your Epitaph to make,
Or you ſuruiue when I in earth am rotten,
From hence your memory death cannot take,
Although in me each part will be forgotten.
Your name from hence immortall life ſhall haue,
Though I (once gone) to all the world muſt dye,
The earth can yeeld me but a common graue,
When you intombed in mens eyes ſhall lye,
Your monument ſhall be my gentle verſe,
Which eyes not yet created ſhall ore-read,
And toungs to be, your beeing ſhall rehearſe,
When all the breathers of this world are dead,
   You ſtill ſhall liue (ſuch vertue hath my Pen)
   Where breath moſt breaths,euen in the mouths of men.

Zie ook het online-facsimile.

Bij het opmaken van de moderne tekstversie spelen twee tegengestelde neigingen: enerzijds de interpunctie zo licht mogelijk en zo dicht mogelijk bij het origineel houden, om de lezer zoveel mogelijk vrijheid te laten in het construeren van zinnen en zinsverbanden; anderzijds de tekst aanpassen aan modern leestekengebruik, om mogelijk obscure zinsverbanden te verduidelijken.

Bij dit sonnet heeft de eerste neiging gewonnen, en ga ik in de moderne versie zelfs een (wetenschappelijk onverantwoord) stapje verder.

In de meeste sonnetten wordt elk kwatrijn afgesloten door een punt, een dubbele punt of een puntkomma. Het eind van een kwatrijn wordt zo ook het eind van een grammaticale zin. In dit sonnet staan na het eerste kwatrijn alleen nog komma's. Dat maakt het lastiger te lezen, de grenzen tussen de kwatrijnen vervagen een beetje. Neem regel 8: 'when you...' kan een bijzin zijn die afhangt van de vorige zin, maar ook een bijzin van de volgende zin. Er staat: 'Ik beland gewoon in het graf, terwijl jij opgebaard zult liggen in de ogen van mensen.' Of er staat: 'Als jij straks opgebaard ligt in de ogen van de mensen, vormen mijn dichtregels jouw monument.'

Die onduidelijkheid over wat bij wat hoort, lijkt mij in dit sonnet niet toevallig maar structureel – een doelbewust stijlmiddel. Daarom laat ik in de moderne tekst niet alleen de komma's staan (in plaats van ze in regel 8 en 12 te vervangen door een 'zwaarder' leesteken, zoals in de meeste moderne edities). Ik vervang ook de punt in regel 4 door een komma.

Dat druist in tegen de gouden regel dat je pas iets verandert als de tekst zonder ingreep ongebrijpelijk is. Het eerste kwatrijn is immers heel goed te begrijpen, en zelfs gemakkelijker leesbaar, wanneer het afgesloten wordt met een punt. Ik doe het ook vooral om één bepaald aspect van het gedicht te illustreren, om het effect waarnaar in dit gedicht volgens mij gestreefd is wat duidelijker te doen uitkomen. En als de komma's aan het eind van regel 8 en 12 mogen worden beschouwd als een zetfout – zoals de meeste moderne redacteuren doen, als ze de tekst daar wijzigen – waarom de punt in regel 4 dan niet?



Hier is een versie waarin de u/v-verwisseling en de lange-S zijn verwijderd:

Or I shall live your Epitaph to make,
Or you survive when I in earth am rotten,
From hence your memory death cannot take,
Although in me each part will be forgotten.
Your name from hence immortall life shall have,
Though I (once gone) to all the world must dye,
The earth can yeeld me but a common grave,
When you intombed in mens eyes shall lye,
Your monument shall be my gentle verse,
Which eyes not yet created shall ore-read,
And toungs to be, your beeing shall rehearse,
When all the breathers of this world are dead,
   You still shall live (such vertue hath my Pen)
   Where breath most breaths,even in the mouths of men.