29

When in diſgrace with Fortune and mens eyes,
I all alone beweepe my out-caſt ſtate,
And trouble deafe heauen with my bootleſſe cries,
And looke vpon my ſelfe and curſe my fate,
Wiſhing me like to one more rich in hope,
Featur’d like him, like him with friends poſſeſt,
Deſiring this mans art, and that mans skope,
With what I moſt injoy contented leaſt,
Yet in theſe thoughts my ſelfe almoſt deſpiſing,
Haplye I thinke on thee, and then my ſtate,
(Like to the Larke at breake of daye ariſing)
From ſullen earth ſings himns at Heauens gate,
    For thy ſweet loue remembred ſuch welth brings,
    That then I skorne to change my ſtate with Kings.

Zie ook het online facsimile.

Aantekeningen:

Regel 11 staat in de oorspronkelijke uitgave tussen haakjes. Dat maakt de syntaxis van de zin anders dan je zou verwachten als je de tekst leest zonder enige interpunctie. Eigenlijk staat er: 'from sullen earth my state sings hymns at Heaven's gate, like the lark at break of day arising'. De meeste tekstbezorgers lezen blijkbaar liever: 'my state sings hymns at Heaven's gate, like the lark at break of day arising from sullen earth'. In moderne edities wordt de interpunctie dan ook meestal zo aangepast dat die lezing mogelijk wordt. Soms gaat men zelfs zo ver dat die lezing de enig mogelijke wordt, door het haakje sluiten na 'earth' te zetten in plaats van na 'arising'.

Strikt genomen is er eigenlijk geen dwingende reden om te denken dat hier van een drukfout sprake is. De tekst is immers ook heel goed te begrijpen als je de interpunctie niet wijzigt. Er staat geen onzin. Een goede rechtvaardiging om hem zo ingrijpend te wijzigen ontbreekt dus.

Maar hoe je de leestekens ook aanbrengt, tijdens het lezen heb je onwillekeurig de neiging om 'from sullen earth' te betrekken op de leeuwerik. Om die mogelijkheid wel open te laten, heb ik in de Engelse tekst dan ook alle komma's en haakjes achterwege gelaten, zodat beide lezingen in principe mogelijk blijven.

De dubbelzinnigheid (is het nou de leeuwerik die vanaf de aarde opstijgt, of is het het gemoed van de dichter dat vanaf de doffe aarde tot de hemel zingt), lijkt me eigenlijk ook geen probleem, maar juist een kwaliteit van het gedicht. Het staat er allebei. Dichter en leeuwerik vallen samen.

In de vertaling is het wel erg lastig om diezelfde dubbelzinnigheid precies na te bootsen. Ik geloof niet dat er vertalers zijn die dat doen; in de vertalingen is het telkens alleen de leeuwerik die opstijgt van de aarde.