De sonnetten van Shakespeare

3

Look in thy glass and tell the face thou viewest
Now is the time that face should form another,
Whose fresh repair if now thou not renewest,
Thou dost beguile the world, unbless some mother.
For where is she so fair whose uneared womb
Disdains the tillage of thy husbandry?
Or who is he so fond will be the tomb
Of his self-love to stop posterity?
Thou art thy mother's glass, and she in thee
Calls back the lovely April of her prime;
So thou through windows of thine age shalt see,
Despite of wrinkles, this thy golden time.
   But if thou live remembered not to be,
   Die single and thine Image dies with thee.

Zeg zelf tot je gespiegelde gezicht
Dat je die schoonheid nu moet dupliceren;
Onttrek je aan je procreatieplicht –
Je zult geen moeder, enkel Onan eren.
Welk roosje wendt haar reine stempel af
Als bijdehand jij haar het stuifmeel bracht?
En welke paljas maakt zichzelf tot graf –
Door eigenliefde – van zijn nageslacht?
Je moeders beeld ben jij, in jou ziet zij
De mooie lentetijd van haar bestaan;
Zo zal, van achter brillenglas, ook jij
Gerimpeld straks je gouden jeugd zien gaan.
   Maar wil je na je dood vergeten zijn,
   Sterf dan alleen en breng je beeld naar Hein!

vertaling: Erik Honders, 2007

Kijk in de spiegel, zeg tot wie je ziet
Dat het nu tijd is een kopie te etsen.
Zo stop je het verval, verzaak je niet
De wereld, zul je niet een moeder kwetsen.
Want welke schone houdt haar schoot op slot,
Verwerpt het voorrecht om jouw vrucht te dragen?
En wie vindt enkel bij zichzelf genot,
Beperkt zijn leven tot het hedendaagse?
Je bent je moeders spiegelbeeld gelijk.
In jou ziet ze de lente van haar jeugd.
Zo zie jij, als jij door je jaren kijkt,
De rimpels langs, weer deze tijd vol vreugd.
   Leef je, zonder herdacht te willen zijn,
   Sterf dan alleen, en ook je beeld verdwijnt.

vertaling: Willem van der Vegt, 2007

Nieuwe vertalingen zijn altijd welkom! Als je zelf ook een vertaling hebt die je hier wel geplaatst of gelinkt wilt zien, mail me dan.

Klik hier voor een Engelstalig commentaar op dit gedicht.

Commentaar

Alternatieve lezing
Ik heb een kleine twijfel bij de gangbare interpretatie van de voorlaatste regel. 'But if thou live remembered not to be' is geen omstreden regel regel. Er is geen onenigheid over de interpretatie, hij wordt altijd uitgelegd én vertaald alsof er staat: als je er vrede mee hebt dat je herinnering na je dood niet zal voortleven.

Maar ik vraag me af of het niet ook kan betekenen: Als jij zélf later niet door een kind aan je jeugdige schoonheid wilt worden herinnerd.

In geen van mijn Shakespeare-edities vind ik een annotatie die op deze mogelijkheid wijst. Toch lijkt het mij een mogelijke interpretatie. Volgens de Oxford English Dictionary werd 'be remembered' destijds ook gebruikt in de betekenis van remember. En hoewel Shakespeare het werkwoord remember meestal gebruikte op de 'moderne' manier, zijn er ook twee toneelstukken waarin hij deze passieve vorm 'be remembered' heeft gebruikt, namelijk Henry V en Measure for Measure. In dat laatste stuk zegt de clown: 'you being then, if you be remembered', en hij bedoelt: als u het zich nog goed herinnert.

Daarom komt het mij voor dat 'if thou live remembered not to be' ook zoiets kan betekenen als: 'if thou live not to remember (yourself as you once were)'. Ofwel: als je liever zonder geheugen door het leven gaat.

Dat levert geen wereldschokkende alternatieve interpretatie op, maar wel een interessant nuanceverschil. Volgens de gangbare lezing speelt de dichter hier in op de angst voor vergetelheid ná de dood, terwijl nou juist dat in de rest van dit sonnet niet aan de orde komt. In mijn lezing hamert regel 13 op hetzelfde aambeeld als de vorige regels: de gedachte dat een kind je kan herinneren aan je eigen vroegere pracht zodat, zoals het in het vorige sonnet heette, je 'see thy blood warm when thou feel'st it cold'.

Het verlangen naar onsterfelijkheid, voortleven na de dood, is een thema dat enkele sonnetten verderop wel steeds sterker naar voren komt. Daarom wil ik de gangbare interpretatie zeker niet uitvlakken. Hij lijkt op het eerste gezicht ook het meest logisch, en blikt vooruit op de ontwikkeling binnen de reeks. Maar met mijn afwijkende lezing (zolang die niet door kenners wordt ontkracht) behoudt het sonnet volgens mij een grotere eenheid van toon.