De sonnetten van Shakespeare

2

Belagen veertig winters uw gelaat,
delven zij voren, diep, in schoonheids gaard,
dan rest een waardeloos gescheurd gewaad
slechts van de tooi der jeugd, nu aangestaard.

Zo gij, gevraagd dan waar uw schoon wel huist,
waar alle schat wijlt van uw sterke jeugd,
naar eigen ingevallen oog verwijst,
verteert u schaamte om lofspraak die niet deugt.

Zorg voor uw schoon eerst lof verdienen kan
als gij kunt zeggen: "dit mijn edel kind
zal delgen mijner jaren schuld" – daar dan
ge uw schoon door erfrecht in het zijne vindt.

Dit zou uzelf verjongen, zijt gij oud,
warm u doen zien uw bloed, al voelt gij 't koud.

12

Tel ik de klokslag die de tijd verkondt,
zie 'k hoe de fiere dag in nacht verzinkt,
hoe 'k een viooltje na de lente vond
en zilverwit in donkre lokken blinkt;

zie 'k statige bomen ganselijk ontbladerd,
die eerst de kudde hebben overhuifd;
des zomers groen, in schoven saamgegaderd,
wegdragen met een baard, wit en gekruifd –

dan vraag 'k mijzelf of ook uw schoonheid sterft
als offer aan verspilling van de tijd,
daar liefs en schoons zich geen bestand verwerft,
zo snel verdwijnt als 't andere gedijt.

En niets dan zaad kan zeis des Tijds weerstaan:
't braveert hem als hij afbreekt uwe baan.

13

Dat gij uzelf behoor'! Doch, vriend, gij zijt
zo lang slechts van uzelf als gij hier leeft:
zorg dat gij op het eind zijt voorbereid,
uw lieflijke verschijning andren geeft.

Dan zou de schoonheid die gij hebt in leen
geen einde nemen; immers zoudt gij dan
opnieuw uzelf zijn zo uw Zelf verdween,
als lieflijk kroost uw trekken dragen kan.

Wie laat geheel vervallen zó schoon huis,
dat wijs beleid eervol bewaren zou
onder der winterdagen stormgedruis,
bij dorre kracht van dodes eeuwige kou

Verkwisters slechts? Verstaat gij deze taal:
gij hadt een vader – dat uw zoon 't herhaal'!

18

Zal 'k vergelijken met de zomerdagen
u die zo lieflijker als milder zijt
Meiknoppen worden door de ruwe vlagen
gezweept en al te kort is zomers tijd.

Het hemeloog schijnt somtijds al te straf
en vaak ook is zijn gouden glans verduisterd;
elk schoon wendt zich soms van het schone af,
door toeval of des levens loop ontluisterd.

Uw eeuwige zomer echter zal niet wijken,
uw schoon zij nimmer door verval verstoord;
nooit stoff' de dood dat hij u kan bereiken:
in eeuwige regels leeft gij altijd voort.

Zo lang als mensen aadmen, ogen lezen,
zo lang leeft dit en daarin leeft uw wezen.

20

Natuurs hand schilderde u vrouwentrekken,
o meester-meesteres van mijn vervoering;
uw teder vrouwenhart kan zich onttrekken
aan valser vrouwen grillige ontroering.

Uw oog is helderder, doch minder spiedend,
al wat het ziet verguldend met uw zegen;
gij zijt naar vorm een man, àl vorm gebiedend,
die manlijk oog, vrouwlijke ziel bewege.

Als vrouw schiep u Natuur in den beginne,
totdat zij, wrochtend, zich op u verliefde,
door toevoeging u mij weer deed ontwinnen,
u gevend één ding dat mijn doel ontriefde.

Daar zij u gaf waarnaar de vrouwen haken,
zij mijn uw liefde, haar het liefde-smaken.

52

Een rijkaard ben 'k, wiens kostbre sleutel doet
hem gaan naar veilig weggesloten schatten,
die hij niet ieder uur aanschouwen moet
opdat de glans der schaarse vreugd niet matte.

Vandaar der feesten plechtige eenzaamheid:
zij stralen zelden; heel het lang jaar door
komen zij, schaars, op de gezette tijd,
als eêlste stenen in een halssnoer voor.

Aldus bewaart u Tijd: gelijk in schrijn
of kleerkast die, met fraai gewaad gevuld,
bijzonder uur bijzonder rijk doet zijn,
als hij gevangen pracht opnieuw onthult.

Gezegend gij, wiens waarde vreugd ontsteekt,
zo zij aanwezig; hoop, zo zij ontbreekt.

91

Zo menig een is op geboorte trots,
op welstand of bekwaamheid, lichaamskracht,
op kleding, zij het dan nieuwbakken zots,
op paarden, honden, valken voor de jacht.

Elk schepsel heeft zijn, hem geschikt, genoegen
waarin het vreugde vindt boven de rest,
doch die bijzonderheden mij niet voegen:
ik overtref die met het allerbest'.

Uw liefde is mij beter dan geboort',
rijker dan welstand, trotser dan kledij,
verrukt mij meer dan wat tot jacht behoort,
en uw bezit wekt aller nijd op mij.

Ellende is slechts in dit: dat gij wellicht
't àl vàn mij neemt en grote ellende sticht.

98

Ver van u weg moest ik in 't voorjaar leven
toen trotse April zich kleedde in bonte pracht,
aan alles adem van de jeugd kwam geven
en zelfs Saturnus aan het lachen bracht.

Doch noch het vogellied noch zoet aroom
van bloemen, wisselend in geur en tint,
deed mij genieten van de zomerdroom
of wat daar bloeide plukken als een kind.

Ook trof mij witte pracht van lelies niet
noch diepe glans van helderrode rozen;
wanneer men deze lieve vormen ziet,
lijkt uwe schoonheid als patroon gekozen.

't Scheen winter nog – ik miste mijn gezel;
als met zijn schim speelde ik een bloemenspel:

99

Berisping ik het vroeg viooltje bracht:

waar, zoete dief, staalt gij uw zoete geur
zo niet van liefdesadem? Purpren pracht,
die aan uw zachte wang verleent de kleur,
ontnaamt gij liefdes aadren ondoordacht.

Voor uwe hand gaf ik de lelie straf,
de marjoleinknop met uw haar ontweek;
aan dorens leunden rozen, bang en laf,
van schaamte blozend of van wanhoop bleek.

Een derde, die van beide tinten nam,
had bovendien nog adem u ontroofd –
doch voor die diefstal, trots haar wasdom, kwam
wraakgierige worm die haar de dood belooft.

Meer bloemen vond ik, doch zij waren alle
tot diefstal van uw geur en tint vervallen.

122

Het schrijfboek, uw geschenk, is in mijn geest,
beschreven met herinnering voor altijd,
en waar de nietigheid dra is geweest
blijft zij bestaan tot in der eeuwigheid.

Althans zolang de geest en het gevoel
in stand gehouden worden door natuur;
totdat zij werpen in verwordings poel
hun deel aan u, hebbe uw herinnring duur.

Dit arme boek houdt niet uw heugnis vast,
noch hout, waarin 'k uw dierbre liefde kerf; –
ik gaf het weg daar het zijn doel niet past:
de geest behoedt u beter voor verderf.

Zo 'k uw herinnering met hulp behoud,
heb ik mij tot vergeten reeds verstout.

127

Zwart achtte men niet hoog in de oude tijd,
zo al, dan droeg het niet der schoonheid naam;
doch nu treedt zwart in schoonheids erflijkheid
en schoonheid wordt beschimpt met bastaard-faam.

Nu iedre hand, aanmatigend, oproept schoon:
't slechte opsiert met een nagemaakt gelaat,
heeft zoete schoonheid naam noch heilige woon
doch wordt ontwijd of leeft in ongenaad'.

Dus ravenzwart is mijner vrouwe haar?
Zo zijn haar ogen, droevig, als in rouw
om allen die in schoonheid zijn onwaar,
de schepping lastren door hun kwade trouw.

Doch in de rouw maakt hen het leed zo rein,
dat ieder zegt: zo moet de schoonheid zijn.

128

Zo vaak als gij, o mijn muziek, bespeelt
't gezegend hout dat in beweging zingt
door uwe vingren; als gij zacht beveelt
der snaren saâmklank die mijn oor bedwingt –

benijd ik rappe toetsen, die in dans
het teder binnenst' kussen van uw hand,
terwijl mijn arme mond – rijpt' hem die kans! –
zich, blozend om 's houts durf, van u verbant.

Om zo gestreeld te worden, plaats en staat
van hupplend snijwerk hij behaaglijk vond',
waarover uwe hand zo zachtkens gaat,
dood hout meer zegenend dan warme mond.

Vinden de toetsen hun geluk aldus,
geef hun uw vingren, mij uw mond ten kus.

143

Zie hoe 'n zorgzame huisvrouw, in der haast
om een ontsnapt stuk pluimvee weer te vangen,
haar kleintje neerzet en dan snel wegraast,
vervolgend dat wat wekte haar verlangen.

En haar vergeten kind, achter haar aan,
grijpt schreiende naar haar, die ijvrig ziet
te vangen wat daar vliedt van haar vandaan,
niet acht hoe dit het arme kind verdriet.

Zo jaagt gij na wat voor u neemt de wijk
en ik, uw kind, zoek u van ver aldus;
vangt gij wat gij verlangt, zoek mijn bereik
en speel voor moeder, vriendlijk, met een kus.

Dan bid ik dat gij vinden moogt uw Wil:
keer weer opdat mijn luid geschrei verstill'.

144

Twee liefden heb ik, tot mijn troost en hoon,
door wie – twee geesten – ik bezieling vind;
de goede engel is een man, zeer schoon,
de kwade geest een vrouw van duistre tint.

Het vrouwlijk boos tracht mij ter hel te trekken
en lokt de goede engel van mijn zijd',
wil in mijn heilige wel de duivel wekken,
begeert met lage lust zijn zuiverheid.

Waardoor mijn engel mij dan boos verscheen
kan ik niet zeggen, al vermoed ik 't wel:
bevriend, gingen zij beiden van mij heen:
mij dunkt de een is in der andre hel.

Doch weten zal 'k dit nooit, want twijfel leeft
tot boos het goede uitgeworpen heeft.

Over H.J.H. van Oyen